Джордж А. Ашэнбрэнер SJ, які займаў пасады настаўніка навіцыяў, рэктара езуіцкай супольнасці ва ўніверсітэце Scranton у Пенсільваніі, аўтар кніг па ігнацыянскай духоўнайсці, разважае аб прысутнасці ўваскрослага Езуса ў нашым жыцці, аб надзвычайнай важнасці ўсведамлення гэтай вернай прысутнасці нашага Сябра, Паплечніка і Спадарожніка і суцяшэнні, якое Ён прыносіць тым, хто смуткуе па сваіх блізкіх, якія адыйшлі з гэтага свету.

За апошні час двое маіх сяброў перажылі раптоўную смерць блізкіх. Адзін, якога я ведаю больш за пяцьдзесят гадоў, бацька шасцярых дарослых дзяцей, страціў каханую жонку, якая памерла ад раку. Другі, цудоўны чалавек з вялікім сэрцам, сямёра дзяцей якога ўжо маюць уласныя сем’і, таксама нечакана страціў жонку, і да таго ж сына і дачку на працягу няпоўных шасці месяцаў. Гэтыя падзеі моцна паўплывалі на ўсіх нас. Як сябра я таксама быў агаломшаны гэтымі стратамі і, па праўдзе, дагэтуль яшчэ не асэнсаваў іх. Я лічу прывілеем мець магчымасць падтрымліваць, суцяшаць і спачуваць сваім сябрам, але, якой бы каштоўнай ні была прысутнасць і падтрымка – мая і многіх іншых людзей – усё выглядала мізэрным у параўнанні з сейсмічнымі падзеямі, якія мелі месца. Патрэбна было значна большае суцяшэнне. І яно існавала ў веры маіх сяброў ва ўваскрасенне Езуса.

Няшчасці такіх маштабаў падкрэсліваюць значэнне і каштоўнасць прысутнасці ўваскрослага Езуса тут і цяпер у нашым свеце. Перамога Бога Айца, якой прасякнута гэтая прысутнасць, адбываецца менавіта ў гісторыі, што падвышае значнасць перамогі. Уваскрасенне Езуса нарадзілася (і павінна было нарадзіцца) у жорсткіх, крывавых фактах Яго мукі і смерці на крыжы. Уваскрасенне з’яўляецца не выпраўленнем памылкі Хрыстовай мукі, а кульмінацыяй славы, перамогай, якая пранізвае усё цярпенне наскрозь. Фундаментальная еднасць гэтых дзвюх падзей пранізвала ўсё жыццё Езуса-Месіі, і бянтэжыла Ягоных першых вучняў. Тое, што сёння мы можам неабачліва лічыць відавочным, у тыя часы патрабавала шмат разважанняў, размоў і натхнення, каб з’яднаць у асэнсаванае цэлае гэтую падзею, гэтую таямніцу. Тады вучням явілася сапраўдная асабістая прысутнасць, якая давала суцяшэнне, святло і надзею, акрамя звычайнай чалавечай падтрымкі. Прысутнасць уваскрослага Езуса стаіць у цэнтры хрысціянскага вучнёўства і адкрывае зусім новую канцэпцыю рэчаіснасці, зусім новае бачанне нашага сусвету.

Прысутнасць Уваскрослага сярод нас

Я хацеў бы даследаваць і апісаць некаторыя аспекты гэтай важнай і вырашальнай прысутнасці Уваскрослага. Хоць мае разважанні абапіраюцца на важную дагматычную аснову, яны будуць мець хутчэй пабожны і пастырскі характар. Пасля роздуму над гэтай асаблівай прысутнасцю я разгледжу некаторыя яе біблійныя вымярэнні, а таксама, паколькі яна займае цэнтральнае месца ў Чацвёртым тыдні Духоўных практыкаванняў, некаторыя элементы гэтай часткі практыкаванняў. У завяршэнне я запрашаю паразважаць пра выклік і ўплыў прысутнасці ўваскрослага Езуса на нашае штодзённае жыццё ў веры.

Знакаміты каментатар Пісання Н. Т. Райт казаў: “Уваскрасенне Езуса – гэта хрысціянства”[1]. Іншы вядомы даследчык Бібліі, Лука Цімаці Джонсан, выказаў гэта так: “… для ўсіх астатніх Езус – яшчэ адзін памерлы чалавек; для хрысціян Ён Жывы… Я думаю, што аўтары Новага Запавету не зразумелі б “уваскрасенне” як асобную тэму, пра якую можна гаварыць, для іх гэта было ўсеабдымнай рэальнасцю, у якую яны былі ўключаны”[2].

Такім чынам, відавочна, што я закранаю вельмі істотную для хрысціянскай веры тэму. Маю надзею паглыбіць асабісты досвед і адчувальнасць іншых вернікаў да прысутнасці ўваскрослага Езуса, паколькі гэта вельмі важны складнік веры.

Вера ва ўваскрасенне непазбежна пачынаецца з самога Езуса – габрэя з Блізкага Усходу, які жыў у перыяд, называны цяпер першым стагоддзем. Ягоная смерць і цялеснае ўваскрасенне спачатку цалкам збянтэжылі вучняў, якім было адкрыта, што Ён – доўгачаканы Месія. Хоць і марудна, яны прызналі Яго боскія паўнамоцтвы, аднак разуменне далося ім нялёгка і сталася развязкай працяглай складанай гісторыі. Першапачатковы запавет любові Бога ў стварэнні вельмі доўга сутыкаўся з вераломным і непрадказальным адказам. Чысціня гэтага запавету была пазначана пачварнай злоснай упартасцю, смяротным, апантаным эгацэнтрызмам – чым заўгодна, акрамя чыстай і прыгожай узаемнасці. Нешта ў свеце сур’ёзна пайшло не так, і ўсё больш надзённа загучала пытанне: калі магутны Бог умяшаецца і выправіць усё?

Сярод гэтай доўгай, гнятлівай гісторыі няўдач і зла Бог паклікаў Абрагама і Сару і даў ім дзівоснае абяцанне: “Я ўчыню з цябе вялікі народ і буду благаслаўляць цябе, і ўзвялічу імя тваё, і станеш благаслаўленнем. Буду благаслаўляць тых, хто цябе благаслаўляе, а тых, хто зневажае цябе, Я пракляну. І будуць благаслаўлёныя ў табе ўсе плямёны зямлі” (Быц 12, 2–3)[3].

Калі першыя вучні Езуса ўбачылі і дацанілі тое, што адбылося ў цярпенні і смерці, якія вялі да ўваскрасення, яны зразумелі, што Ён быў Тым, праз каго Бог урэшце ўмяшаўся, як абяцаў Абрагаму і Сары. Цяпер канчатковы вынік і перамога таго, што Бог распачаў у стварэнні, сталі відавочнымі і адноўленымі[4]. Кульмінацыяй усёй гэтай гісторыі з’яўляецца рэальная і асабістая прысутнасць уваскрослага Езуса – для ўсіх нас.

Тым ганебней тады выглядае становішча, калі гэтая прысутнасць зацямняецца, успрымаецца як належнае, ігнаруецца ці, што яшчэ горш, у яе проста не вераць! У такой сітуацыі жывая хрысціянская вера і досвед уваскрасення нібы робяцца прыручанымі і змарнелымі. Уваскрасенне Езуса – не нейкая дагматычная вера, якую трэба захоўваць. Уваскрослы Езус не падобны на туман або дрыготкі эфір, які цяжка вызначыць, цяжка быць упэўненым. Не, Ягоная прысутнасць – больш рэальная і асабістая, чым нашая прысутнасць адно перад адным, – з’яўляецца сэрцам, агнём, прыцягальнасцю хрысціянскай міжасабовай веры.

І гэтая ўнікальная асабістая прысутнасць прызначана не для нейкага будучага часу, не для канца свету. Яна напаўняе жыццём нашыя адносіны з людзьмі менавіта цяпер, пасярод штодзённасці. Пасля ўваскрасення Езуса нішто ўжо не можа быць ранейшым. Канешне, яшчэ будуць даліны смутку, магілы слёз, Кальварыі цярпення, чорныя хмары роспачы. Але нічога не можа адабраць ад нас спагаднага суцяшэння, якое дае Уваскрослы, верны Паплечнік, Той, хто ведае ўсе гэтыя нягоды, і цяпер, напоўнены новым жыццём, суправаджае нас з надзеяй і падтрымкай.

Перамога Езуса, які паўстаў з мёртвых, істотна паўплывала, па-першае, на прыроду Яго ўласнага існавання. Вучні ўспрымалі Яго жывым, але адначасова з бесперапыннасцю і з перарывістасцю. Часта, калі Ён з’яўляўся, вучні спачатку не пазнавалі Яго: штосьці было інакш. Але праз некаторы час яны сапраўды вызналі, што Ён – Езус, якога яны ведалі і любілі да Вялікай пятніцы. Н.Т. Райт сцвярджае, што “Яго новае жыццё было не меншым за фізічнае; у Ім нібы з’явілася таксама новае вымярэнне, пэўная трансфізічнасць, чалавечнасць з дадатковымі вымярэннямі”[5].

Прысутнасць Уваскрослага: для нас і нашых памерлых

Перамога, якой Бог уваскрасіў Езуса да новага жыцця, мае ў сабе абяцанне для ўсіх нас. Райт, разглядаючы вынікі ўваскрасення Езуса, піша: “Мы павінны ўключыць паўстанне з мёртвых у свае ўяўленні пра тое, што адбудзецца з усімі намі”[6]. Ён бачыць вынікі вельмі далёкасяжнымі: “У рэшце рэшт, уваскрасенне дае бачанне не толькі новага жыцця, але і новага свету”[7].

Гэтая перамога ўваскрасення Езуса да новага жыцця з’яўляецца асаблівым суцяшэннем для тых, хто губляе (або здаецца, што губляе) сваіх блізкіх з прычыны смерці. У 1 Тэс 4, 14 сказана: “Калі мы верым, што Езус памёр і ўваскрос, то разам з Ім Бог прывядзе да жыцця і тых, хто памёр у Езусе.” Абнадзейвае не толькі досвед суцяшальнай прысутнасці ўваскрослага Езуса, але таксама разуменне таго, што нашыя блізкія ўдзельнічаюць у перамозе Езуса. Пасля жыцця ў веры, жыцця “ў Месіі”, цяпер памерці “ў Ім” азначае прыняць удзел у Яго новай прысутнасці і жыцці. Уваскрослы Езус, які “можа ва ўсе часы збаўляць тых, хто прыходзіць праз Яго да Бога, будучы заўсёды жывым, каб заступацца за іх” (Гбр 7, 25), цяпер з’яўляецца нашым найпершым заступнікам праваруч Бога. Іншымі словамі, Ён не адпачывае на нябёсах у чыстым бяздзейным задавальненні. Нават больш рупліва, чым перад смерцю, Ён клапоціцца пра ўсіх нас і служыць нам усім. Нашыя памерлыя сябры, якія жылі і памерлі ў Ім, удзельнічаюць у Яго заступніцкай любові і місіі. Таму яны звязаны з намі па-новаму, такім чынам, які робіць іх наноў прысутнымі, любячымі і руплівымі. Мы не страцілі іх канчаткова. Нам напэўна будзе не хапаць іх былой сяброўскай і знаёмай прысутнасці, можа нават да канца жыцця. Але калі мы знаходзімся побач з уваскрослым Езусам, у нас узрастае адчуванне іх новай прысутнасці і сувязі з намі. Тое, чым уваскрослы Езус дзеліцца з імі, суцяшае нас і рыхтуе да адноўленых адносін, якія будуць пасля таго, як Бог запросіць нас дадому – да Сябе і да нашых блізкіх.

Гэтае суцяшэнне я і спрабую прынесці маім сябрам, запрашаю іх быць адкрытымі на ўваскрослага Езуса. Ягоная заступніцкая прысутнасць можа паступова вылечыць пачуцці страты і разлукі. Хаця маё спачуванне можа пэўным чынам увасабляць клопат Уваскрослага пра іх, але сапраўдная, асабістая блізкасць Езуса заўсёды будзе значна перавышаць тое, што я магу даць. Ён выразна нагадвае ім аб новай прысутнасці і адносінах з тымі, хто адыйшоў у вечнасць. Таму гэтая рэальная клапатлівая прысутнасць уваскрослага Езуса з’яўляецца асновай усяго пастырскага служэння Касцёла, асабліва ў дачыненні да тых, хто перажывае страту блізкіх і сяброў.

Пасхальныя з’яўленні

Многія з нас недастаткова сур’ёзна ці ўважліва разважаюць пра тое, як Езус з’яўляўся вучням пасля ўваскрасення. Для Н.Т. Райта, які напісаў найбольш грунтоўнае ў наш час даследванне  “Уваскрасенне Сына Божага”, з’яўленне перад вучнямі і факт пустой магілы маюць вырашальнае значэнне ў справе пашырэння ранняй хрысціянскай супольнасці. Пазней Райт лаканічна рэзюмуе сваю цэнтральную думку: “Пустая магіла і з’яўленні Езуса ў сукупнасці ўтвараюць дастатковую ўмову для ўздыму ранняй хрысціянскай веры”[8]. Першыя выпадкі з’яўлення вучням даюць нам найбольш дакладнае і поўнае спасціжэнне Бога, аб’яўленага ва ўваскрослым Езусе. Гэта не чарадзейныя гісторыі пра прывідаў і не двухсэнсоўныя мары-праекцыі першых паслядоўнікаў Хрыста.

Яны таксама не ствараюць дыстанцыі большай, чым падчас Яго зямнога жыцця. Езус, “узнесены правіцаю Бога” (Дз 2, 33), не хаваецца ў імгле таямніцы, але яшчэ больш набліжаецца ў веры да ўсіх нас. Абмежаванні прасторы і часу цялеснай прысутнасці пераадольваюцца ў новай, рэальнай цялеснай прысутнасці па-за межамі зроку і дотыку. Як заўважыў тэолаг Нікалас Лэш, некаторыя першыя хрысціяне баяліся, што з цягам гадоў “памяць пра Езуса будзе згасаць, пакуль не знікне ў «тумане часу»”[9]. Затым ён сцвярджае, што “«блізкасць» паміж людзьмі азначае не толькі фізічныя фактары, але таксама ўзрастанне ў лучнасці, паразуменні і прымірэнні”[10]. Такім чынам, фактары, якія доўгі час ажыўляюць і падтрымліваюць цесныя повязі паміж людзьмі, дапамагаюць таксама нашаму перажыванню прысутнасці Уваскрослага. У выніку, выпадкі Яго аб’яўлення не проста занатоўваюцца ў Новым Запавеце, каб забяспечыць апалагетычны доказ Уваскрасення, але становяцца сродкам, які дапамагае раннім паслядоўнікам (а цяпер і нам) паглыбляць адчувальнасць да новай, рэальнай, асабістай прысутнасці Езуса. Падзея Унебаўшэсця, калі Яго прысутнасць стала нябачнай, адыгрывае асаблівую ролю ў гэтым развіцці. Нягледзячы на ​​​​тое, што Ён знік з вачэй, першая супольнасць вучняў працягвала на кожным кроку цешыцца Яго новай асабістай прысутнасцю, якая паступова рабілася для іх знаёмай.

Пры з’яўленні ў Вячэрніку (Ян 20, 19–29) уваскрослы Езус дыхнуў на апосталаў, даючы ім уладу адпускаць грахі і ўпэўненасць у тым, што Ён пастаянна з імі. Тамаш, які ў той вечар адсутнічаў, не атрымаў подыху Духа, і таму патрабаваў матэрыяльных, бачных доказаў, каб паверыць. Праз тыдзень такі доказ быў яму дадзены, і ён з пакорай і захапленнем падзяліў тую ж упэўненасць, што і яго таварышы: уваскрослы Езус, Месія, Сябар і Пан заўсёды прысутны за межамі зроку і дотыку. Розніца, якую гэты досвед унёс у асабістыя адносіны Тамаша з уваскрослым Езусам, дар блізкасці, разумення і адвагі, заставаліся з ім аж да апошняй хвіліны, калі ён аддаў жыццё як сведка Добрай Навіны аб Божай бескарыслівай любові і прабачэнні.

Адчуць “подых” уваскрослага Езуса – значыць спаткацца з Ім вельмі інтымна і асабіста. І менавіта такая сустрэча прадбачана для ўсіх нас сёння. Яна прадугледжвае блізкасць адносінаў паміж закаханымі, сужэнцамі і сябрамі – мы не можам дыхнуць адзін на аднаго ў вялікім пакоі. Такі духоўны досвед можа дапамагчы нам пераадолець прадузятае перакананне, сфармаванае на працягу доўгага часу, што без зроку і дотыку асабістая прысутнасць немагчымая. “Подых” прыносіць разуменне і адчувальнасць, якія адкрываюць нас на няспынную прысутнасць Уваскрослага ў сучасным свеце.

Трынітарны характар аб’яўленняў

Каталіцкі хрысціянскі досвед заўсёды трынітарны. Езус ніколі не канцэнтруе ўсю хрысціянскую веру толькі ў Сабе. У пэўным сэнсе, Езус ніколі не самотны. У паўнаце таямніцы Ён існуе ва ўсёй Тройцы адносінаў. Ён пасланы ўмілаваным Айцом дзяліцца любоўю, якая ёсць паміж імі, любоўю, якой ёсць Дух Святы. Такім чынам, аб’яўленні ўваскрослага Езуса – не выпадковасць і не вынік Яго ўласнага дзеяння. Рашэнне прымае Тройца і з радаснай спагадай пасылае ўваскрослага Езуса да тых, хто патрабуе падбадзёрвання і суцяшэння. Уся Тройца плануе і вырашае дэталі кожнай эпіфаніі, дэталі, якія ўнікальна падыходзяць кожнаму вучню і якія затым становяцца асабістай суцяшальнай місіяй аб’яўлення Уваскрослага.

З дапамогай відавочна антрапаморфнай мовы мы спрабуем перадаць дзівосны вынік таямніцы ўваскрасення. Гэтая таямніца адкрывае нам, як глыбока Тройца дзейнічае ў місіі ўваскрослага Езуса. Наша мова слабне, спрабуючы цалкам выказаць сілу і славу гэтай таямніцы. Але нявер’е або прымяншэнне яе велічы пазбаўляе нас жаданага і неацэннага суцяшэння, адвагі і надзеі. Таму мы павінны імкнуцца, асабліва з дапамогай натхнення Касцёла, ухапіць у слове, вобразе і сімвале бясконцае асабістае значэнне гэтай таямніцы.

Уваскрослы Езус як Пан

Езус, які ўваскрос з мёртвых і кожную хвіліну ёсць з намі, – не толькі сябар. Безумоўна, Ён сябар для ўсіх нас. Мы ніколі не бываем адны. Але пасхальная  рэальнасць і адносіны з намі сведчаць таксама аб Яго панаванні над усім сусветам. Раннія хрысціяне выказалі гэта ў сваім першым сімвале веры Iesous Kurios (Езус – Пан). Гэтае валадаранне ні ў якім разе не супярэчыць Яго любові, спачуванню і клопату пра ўсіх нас.

У некаторых культурах словы “панаванне, валадаранне” набылі моцнае маскуліннае адценне, што абмяжоўвае карыснасць ідэі. Моўную праблему вырашыць няпроста. Напрыклад, у англійскай мове цяжка знайсці адпаведную назву, якая выражае паўсюднае дамінаванне ўваскрослага Езуса. У сувязі з гэтым вельмі важна ўсведамляць, што, як і падчас Яго зямнога існавання, валадаранне ўваскрослага Хрыста заўсёды з’яўляецца справай любячага служэння, якое запрашае людзей паверыць. Вальтэр Бругеман сцвярджае, што:

“Біблія дае канчатковую ўпэўненасць у пытаннях гісторыі і прызначэння чалавецтва, і адказ, па вялікім рахунку, заключаецца ў тым, што ў Богу самаахвярная ласка і абсалютнае  валадаранне  ёсць ажно і тое ж”[11].

Непрызнанне Езуса “Панам (Госпадам)” можа прывесці да збяднення як досведу слаўнай перамогі, здзейсненай ва ўваскрослым Езусе,так і вымярэнняў Яго асабістай любові і клопату пра ўсіх нас.

Валадаранне Уваскрослага настолькі ўніверсальнае і настолькі канкрэтнае, што ставіць палітычныя выклікі і спараджае палітычныя наступствы. Для першых вызнаўцаў абвяшчэнне ўваскрослага Езуса як Пана супярэчыла панаванню цэзара, што часам магло быць вельмі небяспечна. Пераследам і турэмным зняволеннем заканчваўся канфлікт паміж гэтымі двума панаваннямі і тады, і цяпер. Такія канфлікты можна вырашаць, але людзі, якія вераць ва ўваскрослага Езуса, павінны заўсёды ўважліва і адважна адрозніваць адносіны паміж валадарствам Хрыста і свецкім урадам.

Правільна разумець ласку радасці

У духоўных практыкаваннях Ігнацыя ласка, аб якой трэба маліцца на Чацвёртым тыдні, палягае на тым, каб “цешыцца і радавацца з вялікай хвалы і радасці Хрыста, нашага Пана» (ДП 221). Гэтая ласка набывае велізарнае значэнне ў сённяшнім свеце. Хтосьці мог бы засумнявацца ў рэальнасці і нават у магчымасці радасці ў наш час, знявечаны несправядлівымі цярпеннямі і прыгнечаны такімі жахлівымі няшчасцямі. Аднак мы ведаем, якім невыносным і маркотным становіцца жыццё без радасці. Яна надае палымянасць нашым сэрцам і шпаркасць нашым крокам. Але, хоць такую ласку вельмі хочацца атрымаць, само пажаданне яе можа ўвесці ў зман.

Па-першае, паколькі радасць з’яўляецца выратавальным кругам для нашага сэрца, малітва аб гэтай ласцы можа лёгка пераўтварыцца ў зацыкленасць на ўласнай радасці. Аднак ласка, пра якую гаворыць Ігнацый, мае на мэце досвед бязмернай хвалы і радасці ўваскрослага Езуса. Сталасць гэтай велічнай ласкі патрабуе бескарыслівасці не меншай, чым пры разважанні аб цярпенні і смерці Езуса. Позірк сэрца скіроўваецца на радасць уваскрослага Езуса, якая асабліва выяўляецца ў пасхальных аб’яўленнях. Нашая радасць ззяе Ягоным бляскам. Мы запрошаны перакрочыць прагненне радасці ўласнага сэрца, каб сустрэцца і быць у радасці і весялосці Езуса. Важнасць дакладнага ведання таго, аб чым мы молімся, відавочная, калі не хочам застыць на месцы ці размінуцца з сэнсам разважанняў Чацвёртага тыдня.

Радасць і ўзнёслую весялосць уваскрослага Езуса можна ўяўляць рознымі спосабамі. Але, у любым выпадку, радасць Езуса, безумоўна, не павярхоўная і не сентыментальная. Езус сутыкнуўся са страшэнным злом. Струмень бясконцай любові ад Ягонага сэрца да людзей быў перапынены, заблакаваны і нават адмоўлены. Але цяпер Ягонае дарэшты бескарыслівае самаадрачэнне, Ягоная збаўчая ахвяра на Кальварыі, пацверджаная праз Айца ва ўваскрасенні з памерлых, ачысціла каналы камунікацыі. Езус перамог сілу ворага нашай чалавечай натуры, так яскрава апісаную ў Правілах распазнавання духаў (ДП 325–327). Перспектыва, што цяпер Любоў будзе прынята, і ёсць той невымоўнай радасцю для ўваскрослага Езуса, а таксама Яго місіяй аж да сканчэння веку. Але толькі адзін чалавек здольны прыняць усю гэтую радасную любоў. Адна жанчына, прывілеяваная перад усімі іншымі людзьмі, не пазначаная плямай граху, вітае і прымае свайго пераможнага Сына. Нядзіўна, што Ігнацый у Практыкаваннях надае такое значэнне гэтаму з’яўленню перад Маці (ДП 299–300).

Другі патэнцыйна зманлівы аспект ласкі радасці ўзнікае з-за слова “інтэнсіўна” (intensamente). Інтэнсіўная радасць можа абудзіць нерэальныя чаканні і спакушаць зрабіць ласку плодам уласных высілкаў. У чалавечым сэрцы моцная радасць заўсёды больш павярхоўная, чым радасць глыбокая і ціхая. Па, магчымасці, важна навучыць рэкалектанта адрозніваць такія рэчы на Чацвёртым тыдні. Радасць можа прыйсці раптоўна, як вясна. Але часцей яна больш паступовая і арганічная ў сваім развіцці. Заставацца ў глыбокай радасці, вытокам якой з’яўляецца радасць Уваскрослага, не азначае недахоп ласкі, а якраз наадварот. Такая радасць звычайна больш трывалая, чым раптоўнае, інтэнсіўнае перажыванне, асабліва ў свеце, поўным змроку і разбітых мараў. Хаця мы павінны гэтага жадаць і ад усяго сэрца маліцца аб ласцы радасці, яе прыйсце і стыль залежаць ад Божага дзеяння.

Дар глыбокай радасці, які перавышае ўзровень нашых эмацыйных гайданняў, таксама мае важнае пастырскае значэнне. Людзі, пагружаныя ў жалобу, не дэманструюць недахопу веры, калі адчуваюць цвярозае здранцвенне, якое нібы адмаўляецца ад інтэнсіўнай радасці. Ім патрэбны час, каб перажыць, усвядоміць падзею, якая пераўзыходзіць іх сілы. Пастыры лепш разумеюць, што асновай камунікацыі з такімі людзьмі з’яўляецца ласка і глыбіня, якая паходзіць з радасці Езуса, чым нейкае надмернае жаданне дапамагчы знайсці ім інтэнсіўную радасць. Глыбокая радасць звычайна больш гнуткая і здольная да вялікай разнастайнасці спосабаў служэння.

Усё гэта сказана не для таго, каб прынізіць “інтэнсіўную радасць”. Цудоўная перамога Бога ва ўваскрасенні Езуса пасля такой жудаснай смерці здольная выклікаць выбух нястрымнай радасці. Нешта падобнае магло здарыцца з Марыяй Магдаленай каля магілы, калі яна пазнала “садоўніка”, і з двума падарожнымі ў Эмаус, калі яны пазналі “незнаёмца”. Я не маю намеру адгаварыць кагосьці маліцца аб вялікай радасці, але хацеў бы дапамагчы дацаніць шматграннасць радасці і таго, як яна можа напаўняць сэрца на розных узроўнях.

Незвычайнае ў звычайным

Падчас Чацвёртага тыдня Ігнацый тлумачыць рэкалектанту: “Боскасць [Езуса], якая здавалася схаванай падчас мукі, цяпер так цудоўна выяўляецца ў святым уваскрасенні праз яго сапраўдныя і найсвяцейшыя наступствы” (ДП 223).

Уваскрасенне, бясспрэчна, з’яўляецца Божым цудам, які ўслаўляе боскасць Езуса нашмат яскравей, чым Яго пакуты і смерць. Але цудоўнае выяўленне боскасці часта абірае сапраўдныя і святыя спосабы, якія самі па сабе цалкам звычайныя. Да прыгнечаных вучняў па дарозе ў Эмаус уваскрослы Езус не прыляцеў на вогненнай калясніцы прарока Іллі, але ціха, лагодна далучыўся да іх сумнага падарожжа і размовы. А калі ўзяў на Сябе ініцыятыву ў размове, стыль камунікацыі не быў надзвычайным. Нават сцэна ў Эмаус, дзе Ён адкрыўся ім, пазначана відавочнай звычайнасцю ламання хлеба падчас простага пасілку.

Для першых вучняў пазнаванне Уваскрослага заўсёды было нечаканай радасцю, здзіўленнем, новай надзеяй. Ім было важна, асабліва пасля Унебаўшэсця, усведамляць незвычайную рэальнасць прысутнасці ўваскрослага Езуса ў шэрай паўсядзённасці. Калі ўвага да гэтай прысутнасці губляецца, жыццё можа стаць панурым, абрыдлым, бяскрылым. Адшуканне незвычайнага, схаванага ў звычайным, – вось выклік, які стаіць перад нашай штодзённай верай. Узбагачэнне жыцця можа стаць яшчэ адным благаслаўленнем нашага ўваскрослага, вернага Паплечніка, калі мы будзем дастаткова адкрытымі і адчувальнымі да Яго прысутнасці.

Аб яшчэ адным наступстве ўваскрасення Езуса мы чытаем у самым канцы доўгага разважання Паўла ў пятнаццатым раздзеле Першага паслання да Карынцянаў. Змест раздзела нагадвае падручнік па розных аспектах асноватворчага досведу ўваскрасення і завяршаецца на вельмі практычнай ноце аб штодзённай працы і служэнні. Словы Паўла перадаюць яго энтузіязм і непераможную ўпэўненасць, якія ён чэрпаў з пастаяннай прысутнасці ўваскрослага Езуса: “будзьце моцнымі, непахіснымі, заўсёды будзьце цалкам адданымі справе Пана і ведайце, што не дарэмная праца ваша ў Пану” (1 Кар 15, 58). Н.Т. Райт каментуе гэты верш так, што Павел “не кажа: тады сядзіце, склаўшы рукі, і адпачывайце, бо наперадзе вас чакае цудоўная будучыня”[12]. Райт знаходзіць ва ўсім раздзеле і асабліва ў апошнім вершы веру ў тое, што ў нас, хрысціян, ёсць важная, штодзённая, творчая праца: дапамагаць праяўляцца новаму ўваскросламу стварэнню.

Аднак цвёрдая ўпэўненасць Паўла ў эфектыўнасці гэтай неабходнай штодзённай дзейнасці караніцца ў глыбокай веры сэрца ў незвычайную перамогу, калі мука і смерць Езуса перамяніліся ў хвалу. Менавіта гэтая перамога, як апостал апісвае яе ў пасланні да Філіпянаў, цалкам змяніла цэнтр цяжару ў тоеснасці Паўла, які горача запрагнуў “пазнаць Яго і моц Ягонага ўваскрасення і саўдзельнічаць у цярпеннях Ягоных, прыпадабняючыся да Ягонай смерці, каб нейкім чынам дасягнуць уваскрашэння” (Флп 3, 10-11). Неабходнае супрацоўніцтва хрысціян у праяўленні пасхальнай навізны нашага свету патрабуе большага, чым напружаная праца. Успрымальнасць да надзвычайнай перамогі Любові павінна натхняць уяўную звычайнасць штодзённых хрысціянскіх паводзінаў.

Нарэшце, яшчэ адзін эфект прысутнасці ўваскрослага Езуса вынікае з ласкі, якая дзейнічае ў пабожным жыцці чалавека. Часта нейкая фраза, сімвал ці вобраз схопліваюць непаўторную прывабнасць адносінаў. Разнастайнасць такіх вобразаў для розных людзей практычна бязмежная. Прывяду адзін прыклад з уласнага досведу. Адна фраза з Новага Запавету ў перакладзе Дж. Б. Філіпса не перастае кранаць маё сэрца[13]. У пятым раздзеле Евангелля паводле Марка Езус загадвае чалавеку, з якога Ён выгнаў дэманаў, пайсці да свайго дому і да сваіх і расказаць усё, што Пан учыніў для яго і “які добры Ён быў да цябе” (Мк 5, 19). Гэтая простая фраза “які добры Ён быў да цябе” актывізуе, натхняе і канкрэтызуе мае адносіны з уваскрослым Езусам, больш рэальна і асабіста прысутным для мяне ў веры, чым хто-небудзь іншы. Жывая сувязь паміж намі прыцягвае і захапляе мяне. Вось ужо амаль пятнаццаць год першай думкай нараніцы і апошняй увечары і незлічона разоў на працягу дня гучыць ува мне ўдзячнасць Уваскросламу: “Які Ты добры да мяне!”

Зразумела, любыя іншыя сяброўскія стасункі ў веры ўваходзяць у гэтыя галоўныя вызначальныя адносіны. Я з пакорай дзялюся зместам сваёй штодзённай мантры, якая так часта чуецца ў цішыні сэрца, проста як прыкладам і запрашэннем. Мяркую, што ў многіх з вас ёсць падобныя інтымныя спосабы камунікацыі, якія ўвасабляюць веру ва ўваскрослага Езуса. Такія выразы ўцелаўляюць нашую веру і робяць яе асабістай, бо ўсе мы становімся ўсё больш адчувальнымі да прысутнасці гэтага вернага Суцяшальніка.

Штодзённае паміранне ў новае ўваскрослае жыццё

Апошняе разважаннне – “Сузіранне дзеля адшукання любові” (ДП 230-237) – абагульняе і сінтэзуе ўвесь вопыт Духоўных практыкаванняў як бачання і спосабу штодзённага жыцця. Чацвёрты тыдзень наўпрост выходзіць на гэта апошняе сузіранне і пераплятаецца з яго зместам. Такім чынам, яно ніколі не заканчваецца, але становіцца важнай часткай ігнацыянскай штодзённасці. Як падкрэсліваецца ў гэтым разважанні, сапраўдныя асабістыя адносіны з Уваскрослым знаходзяцца ў цэнтры жыцця веры, аж да моманту канчатковага здзіўлення, калі сувязь з Ім больш не будзе адбіткам у люстры, а ўспыхне сузіраннем Таго, каго мы заўсёды прагнем. У гэты момант вера ператвараецца ў сустрэчу тварам у твар. Тады асабістыя адносіны з уваскрослым Езусам зазіхацяць, заззяюць дзіўнай славай, якую мы пакуль не здолелі б вытрываць тут, але потым яна споўніць вечнае жаданне нашых сэрцаў.

Нядаўна ў праграме адной пахавальнай цырымоніі я наткнуўся на ўрывак з ананімнага верша. Яго радкі адлюстроўваюць ўзаемаадносіны паміж сябрамі і дарагой ім асобай, якая адыйшла. Працяглыя адносіны прадугледжваюць і грунтуюцца на веры ў новае жыццё памерлага сябра і прабыванне ва ўваскрослым Езусе. Верш, такім чынам, па-свойму ілюструе шэраг элементаў гэтага артыкула.

Так што крыху смуткуйце па мне, калі трэба.
Затым няхай вашая жалоба суцешыцца даверам.
Толькі на нейкі час мы павінны расстацца.
Благаслаўляйце ўспаміны, схаваныя ў сэрцы.
Я не буду далёка, бо жыццё працягваецца.
Дык вось, калі я патрэбны, паклічце – прыйду.
Хоць вы не зможаце мяне ўбачыць і дакрануцца, я буду побач.
І калі будзеце слухаць сэрцам, пачуеце
ўсю маю любоў вакол вас, лагодную і чыстую.
А потым, калі і вы пройдзеце тым самотным шляхам…
я сустрэну вас усмешкай і прывітаю дома.

Штодзённае жыццё з Уваскрослым

Езус рыхтуе нас да апошняга надзвычайнага аб’яўлення, якое чакае ўсіх. Уваскрасенне Езуса заўсёды знаходзіцца ў кантэксце і нараджаецца ў пасхальных муках і смерці на Кальварыі. Перамога, яўленая ў такіх пакутах, з’яўляецца ні чым іншым, як цудам ласкі, здзейсненым Тройцай. Гэтая перамога перавышае любыя чалавечыя магчымасці.

Шмат разоў у Святым Пісанні пра Езуса гаворыцца ў залежным стане, як пра ўваскрэшанага з мёртвых. У іншых выпадках у Пісанні і ў Нікейскім сімвале веры Езус прадстаўлены як той, хто уваскрос сам. Цуд уваскрасення, несумненна, з’яўляецца справай Тройцы. Але ў гэтым надзвычайным здарэнні роля Езуса ў чалавечай прыродзе – проста памерці, памерці такім чынам, што смерць становіцца нагодай для справы ўваскрасення, якую чыніць Тройца.

Езус памірае, ахвяруючы сабой у любові дзеля ўсёй чалавечай сям’і, і з надзеяй аддаецца ў рукі свайго горача любімага Айца. Чалавечая прырода Езуса сама па сабе не здольная ўваскрасіць Яго з мёртвых. Выклік, які перад Ім стаяў, і Яго дасягненне як чалавека заключаюцца ў тым, каб мужна выстаяць і знайсці ўмілаванага Айца ў знявагах, жудасных пакутах і смерці на крыжы. Яго сэрца і душа напоўнены любоўю Айца, скіраванай да ўсяго чалавецтва. Смерць Езуса як жывой, цалкам чалавечай істоты пераўзыходзіць сілу смерці  і канчаткова знішчае яе праз слаўную Трынітарную моц уваскрасення. Таму, памёршы па-чалавечы, Ён, Боская Асоба, не толькі сам паўстае з мёртвых, але, як Сын Божы, дзеліцца цудам уваскрасення з іншымі.

Драма, у якой Езус аддае Сябе перад смерцю, а Тройца цудоўным чынам уваскрашае Яго да жыцця, з’яўляецца прыкладам для ўсіх нас. Задача, якая стаіць перад намі, хрысціянамі, безумоўна, заключаецца не ў тым, каб уваскрашаць сябе ўласнымі сіламі. Як бы моцна мы ні жадалі гэта зрабіць, ніякія геркулесавыя намаганні не падзейнічаюць. Наадварот, выклік заключаецца ў тым, каб у паўсядзённых сітуацыях навучыцца паміраць для старога жыцця. Праз гэта нашае ўваскрасенне становіцца магчымым для Бога – у звычайным жыцці верай, жыцці, цэнтрам увагі якога з’яўляемся не мы самі, але шчыры ўдзел у асабістых, рэальных адносінах з нашым суцяшаючым Паплечнікам, чыя вернасць перамагае ўсялякія сумневы.

Джордж Ашэнбрэнэр SJ

1  N. T. Wright, Following Jesus (Grand Rapids, Mi: Eerdmans, 1994), 112.
2  Luke Timothy Johnson, Living Jesus (San Francisco: Harper, 1999), 6, 12.
3  Выкарыстоўваецца пераклад, здзейснены Секцыяй па перакладзе літургічных тэкстаў і афіцыйных дакументаў Касцёла пры Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі.
4  For a full presentation of this development, see N. T. Wright, Evil and the Justice of God (Downers Grove, Il: IVP Books, 2006)
5  Wright, Following Jesus, 111.
6  Wright, Following Jesus, 111.
7  Wright, Following Jesus, 112.
8  The Resurrection of Jesus—John Dominic Crossan and N. T. Wright in Dialogue, edited by Robert B. Stewart (Minneapolis: Fortress, 2006), 21.
9  Nicholas Lash, Theology on the Way to Emmaus (Eugene, Or: Wipf and Stock, 2005), 68–70.
10  Lash, Theology on the Way to Emmaus, 68–70.
11  Walter Brueggemann, The Bible Makes Sense (Winona, Mn: St Mary’s, 1997), 121.
12  The Resurrection of Jesus, 42.
13  The New Testament in Modern English, translated by J. B. Phillips (New York: Macmillan, 1952).

Крыніца: The Way, 46/3 (07/2007), 67–83

_________________
Выява: Imre Morocz “Езус з’яўляецца вучням пасля ўваскрасення”