Гамілія на ІV Нядзелю Вялікага посту, Год C
Чытанне святога Евангелля паводле Лукі
Набліжаліся да Езуса ўсе мытнікі і грэшнікі, каб паслухаць Яго. А фарысеі і кніжнікі наракалі, кажучы: Ён прымае грэшнікаў і есць з імі.
Але Езус расказаў фарысеям і кніжнікам наступную прыпавесць, кажучы:
У аднаго чалавека было два сыны. Малодшы з іх сказаў бацьку: Ойча, дай належную мне частку маёмасці. І той падзяліў паміж імі маёмасць. Праз некалькі дзён малодшы сын забраў усё і ад’ехаў у далёкі край, і там растраціў сваю маёмасць, жывучы распусна.
А калі ён аддаў усё, настаў вялікі голад у тым краі, і ён апынуўся ў нястачы. Тады пайшоў і наняўся да аднаго жыхара гэтага краю, а той паслаў яго на свае палі пасвіць свіней. Ён жадаў напоўніць жывот свой стручкамі, што елі свінні, але ніхто не даваў іх яму.
Апамятаўшыся, ён сказаў: Колькі наймітаў у бацькі майго маюць удосталь хлеба, а я гіну тут з голаду. Устану і пайду да бацькі майго, і скажу яму: Ойча, я зграшыў супраць неба і перад табою. Я ўжо не варты называцца тваім сынам. Прымі мяне як аднаго з наймітаў тваіх. І ён ўстаў, і пайшоў да свайго бацькі.
А калі быў яшчэ далёка, убачыў яго бацька ягоны і зжаліўся. І, пабегшы, кінуўся яму на шыю, і пацалаваў яго. А сын сказаў яму: Ойча, зграшыў я супраць неба і перад табою. Я ўжо не варты называцца тваім сынам.
Бацька ж сказаў слугам сваім: Прынясіце хутчэй найлепшую вопратку і апраніце яго, і дайце пярсцёнак на руку яго і сандалі на ногі. Прывядзіце адкормленае цяля і зарэжце. Будзем есці і весяліцца, бо гэты сын мой быў памерлы і ажыў, прапаў і знайшоўся. І пачалі весяліцца.
А старэйшы сын ягоны быў на полі. І калі, вяртаючыся, падышоў да дому, пачуў музыку і танцы. Паклікаўшы аднаго са слугаў, спытаўся: Што гэта такое. Той адказаў яму: Брат твой вярнуўся, і бацька твой зарэзаў адкормленае цяля, бо атрымаў яго назад здаровым.
Ён разгневаўся і не хацеў уваходзіць. Тады выйшаў бацька ягоны і пачаў прасіць яго. Але ён адказаў бацьку: Вось я столькі гадоў служу табе і ніколі не парушыў загаду твайго, але ты ніколі не даў мне нават казляня, каб я павесяліўся з маімі сябрамі. А калі вярнуўся гэты сын твой, які змарнаваў тваю маёмасць з распусніцамі, ты зарэзаў для яго адкормленае цяля.
Ён жа адказаў яму: Дзіця, ты заўсёды са мною, і ўсё маё – тваё. А цешыцца і весяліцца трэба было таму, што гэты брат твой быў мёртвы і ажыў, прапаў і знайшоўся.
Лк 15, 1–3. 11–32
Прыпавесць пра марнатраўнага сына, як звычайна называюць гісторыю, што чуем сёння ад Езуса, можна б было інакш назваць прыпавесцю пра марнатраўнага айца. Ці ж бацька не марнатравіць сваю маёмасць, калі дазваляе малодшаму сыну забраць сваю частку і ад’ехаць у далёкі край, дзе той растраціць усё? Ці потым, калі сын вяртаецца ні з чым, ці ж ён зноў не паступае марнатраўна, рыхтуючы багаты банкет для таго, хто так неразважліва абышоўся з маёмасцю?..
Відавочна, такая неапраўданая з нашага звычайнага пункту гледжання шчодрасць — рыса характару бацькі, пра якога расказвае Езус. Хоць прыпавесць не суправаджаецца тлумачэннем, мы добра разумеем, што гаворка пра Нябеснага Айца і Яго стаўленне да людзей — Ягоных дзяцей.
Бог дае чалавеку свабоду, і робіць гэта так шчодра — «марнатраўна», — што мы маем уладу адвярнуцца ад крыніцы сваёй жа свабоды, растраціць яе «ў далёкім краі» на ўчынкі, якія ў рэшце рэшт пакідаюць нас «каля разбітага карыта».
Напэўна, часам нам прыходзіць у галаву думка, што лепш бы не мець такой вялікай улады, такой свабоды, якая можа завесці нас далёка ад дому. Але гэта цана нашай здольнасці адказаць нашаму Стварыцелю любоўю на любоў — менавіта свабодна, бо любові пад прымусам не бывае. Калі ж у чужой краіне мы ўсведамляем, куды прыводзіць капрызнае сваволле, на якое мы растрачваем каштоўны дар свабоды, нам цяжка паверыць у шчодрасць марнатраўнай любові, якая чакае нашага вяртання — без ніякіх умоваў, акрамя жадання быць зноў дома.
Навяртанне — вяртанне да радасці Айца
Малодшы сын, шукаючы шчасця ў знешніх задавальненнях, апынуўся ў сітуацыі нястачы і ганьбы: пасвіць свіней, нячыстых жывёлаў, для юдэяў было заняткам ніжэй чалавечай годнасці.
У гэтым свеце ёсць столькі розных спосабаў пазбавіць чалавека годнасці, і мы свядома ці несвядома так часта пагаджаемся на тое, каб быць пазбаўленымі нашай годнасці дзяцей Божых.
Спакуснік, заахвочваючы нас з’есці «забаронены плод», не папярэджвае, што вынікам такога выбару будзе прыніжэнне і адзінота. Наступны крок д’ябальскай стратэгіі — перашкодзіць чалавеку, праз ганарлівасць ці наадварот праз адчай, прызнаць сваю памылку і вярнуцца да святла і цеплыні айцоўскай любові. Але Бог гатовы прыняць нас нават тады, калі адзіная прычына для нашага вяртання — гэта нязносная сітуацыя голаду і нястачы. Малодшы сын перастаў верыць ва ўласную годнасць, але Айцец вяртае яе яму: менавіта гэта азначаюць вопратка, сандалі і пярсцёнак, атрыманыя сынам.
Так паступае з намі Бог, не асуджаючы нас нават на імгненне: чалавеку цяжка зразумець такую любоў, бо яна сапраўды перавышае нашую логіку. Наша навяртанне, для якога велікапосная споведзь з’яўляецца вельмі адпаведным момантам, — гэта пераход ад уласнага ўяўлення пра саміх сябе як вартых асуджэння і пакарання да таго, як нас бачыць Бог. Там, дзе нам цяжка прабачыць сябе, Айцец даўно нам дараваў і заклікае нас пакінуць мінулае, адкрываючыся новай будучыні, якую Ён для нас стварае.
Гэта запрашэнне да радасці, якую мы асабліва перажываем у гэтую Чацвёртую нядзелю Вялікага посту: радасці, якая адрозніваецца ад танных падробак, прапанаваных нам на крывых шляхах гэтага свету.
Наша навяртанне, магчыма, азначае пакінуць бязрадаснае існаванне старэйшага сына, які ўспрымае адносіны з айцом праз прызму абавязку, і далучыцца да свята.
Варта задацца пытаннем: ці задаволены я маім Богам? Ці маё жыццё верай прыносіць мне радасць, ці, наадварот, унутры я хаваю крыўду на тое, што мне не дазволена нават крыху пабавіцца з сябрамі, бо ўспрымаю Бога як крыніцу забаронаў? Такое навяртанне — не справа майго высілку, а ласка Духа Святога, якая будзе дзейснай у маім сэрцы, калі я шчыра гатовы адкрыцца на Божы позірк: як Айцец бачыць мяне, але таксама і майго брата, да якога маю прэтэнзію.
Трэці Сын
У сённяшнім Евангеллі ёсць і трэці сын. Гаворка не пра нябачнага персанажа прыпавесці, але пра таго, з чыіх вуснаў гучыць гэта гісторыя. Езус — Адзінародны Божы Сын, які цалкам прыняў перспектыву свайго Айца і які хоча навучыць кожнага са сваіх вучняў адчуць на сабе Ягоны позірк і ўмець глядзець, як Ён.
Наш Збаўца, Умілаваны Сын Айца, адкрывае нам нашую тоеснасць Божых дачок і сыноў.
Ён жыве той праўдай, што «Ты заўсёды са Мной, і ўсё Маё — Тваё» (пар. Лк 15, 31), і жадае абвяшчаць гэтую праўду пра Айца братам, знаходзячы такім чынам сваю радасць (пар. Лк 10, 21). Езус паказвае нам узор сапраўднай свабоды — не капрызнага сваволля, а здольнасці любіць усімі сваімі сіламі, усёй сваёй істотай; свабоды, якая любіць да канца, аддаючы жыццё. Таму Ён згаджаецца стаць «грахом замест нас», як парадаксальна сцвярджае ў другім чытанні святы Павел, гэта значыць узнесці віну за грэх на дрэва крыжа і прыняць смерць за нас, у салідарнасці з нашай смяротнасцю — наступствам граху. Так смерць пераможана смерцю: гэта Пасха Хрыста, якую мы святкуем у кожнай Эўхарыстыі, дзе Пан рыхтуе для нас банкет вечнага жыцця.
Няхай сёння, прымаючы Яго ў Ягоным слове і Целе, мы дазволім Яму перамяняць наша бачанне сябе і бліжніх — Божых сыноў і дачок, якіх Ён заўсёды чакае ў сваім доме. Амэн.
Віктар Жук SJ
