Пэдро Арупэ (1907-1991), дваццаць восьмы па ліку кіраўнік Таварыства Езуса і дзясяты пасля яго аднаўлення ў 1814 годзе.
Арупэ быў баскам па нацыянальнасці (як і св. Ігнацый Лаёла), нарадзіўся ў горадзе Більбао. У 1927 годзе ўступіў у Таварыства Езуса. Пасля святарскага пасвячэння ў 1936 годзе быў накіраваны ў ЗША, дзе атрымаў доктарскую ступень па медыцынскай этыцы.
У 1939 годзе быў пасланы на місіянерскую працу ў Японію. У пачатку Другой сусветнай вайны пасля ўступлення ў яе Японіі Арупэ быў кінуты ў турму па абвінавачванню ў шпіянажы, аднак праз 33 дні быў адпушчаны на волю. Падчас атамнай бамбардзіроўкі горада Хірасімы (6 жніўня 1945 г.) стварыў у доме для навіцыяў ордэна часовы шпіталь для пацярпелых. У 1952 году Арупэ выпусціў кнігу “Я перажыў атамную бомбу”, пераклаў працы св. Ігнацыя Лаёлы на японскую мову. У 1958 годзе быў прызначаны кіраўніком правінцыі езуітаў у Японіі.
У 1965 годзе быў абраны Генералам Таварыства Езуса, і стаў другім баскам на гэтай пасадзе пасля св. Ігнацыя. У пачатку жніўня 1981 года Арупэ перажыў інсульт, у выніку якога ў яго аднялася адна палова цела. Гэта стала прычынай рашэння Пэдро Арупэ падаць прашэнне аб адстаўцы з пасады Генеральнага настаяцеля Таварыства.
Пэдро Арупэ пакінуў гэты свет 5 лютага 1991 года. Пахаваны ў бакавой капліцы касцёла Імя Езуса (Іль-Джэзу) у Рыме.
***
Пра асобу і справы а. Арупэ апавядае яго шматгадовы супрацоўнік па Рымскай курыі Майкл Кэмпбэл-Джонстан SJ.
Пэдро Арупэ, магчыма, аказаў большы ўплыў на Каталіцкі Касцёл, чым любы іншы касцёльны дзеяч мінулага стагоддзя, уключна з рымскімі папамі. Езуіцкая служба бежанцам (JRS) – адна з яго вялікіх спадчын, але не думаю, што найбольшая. Гэта была апошняя важная справа, якую ён зрабіў, але я б сказаў, што найвялікшай спадчынай стала скліканне 32-й Генеральнай Кангрэгацыі (ГК32), самага аўтарытэтнага органа, які езуіты могуць сабраць. ГК32 дала новую ідэнтычнасць і новыя мэты, цалкам перавызначыла ролю езуітаў у сённяшнім свеце. Таму Арупэ слушна называюць “заснавальнікам сучаснага Таварыства”.
Скліканая айцом Арупэ ў 1974-м і ў наступным годзе праведзеная ГК32 мела небывалае значэнне. Яна скіравала езуітаў у сучаснасць. Да яе, падобна многім іншым рэлігійным кангрэгацыям, Таварыства Езуса не прыняло Другі Ватыканскі Сабор у поўнай меры і ўсур’ёз. Арупэ палічыў, што яго галоўная задача ў тым, каб дапамагчы езуітам ва ўсім свеце аднавіцца ў адпаведнасці з Саборам. менавіта гэта ён і здзейсніў. Тым самым ён аказаў вялікі ўплыў і на большасць іншых ордэнаў. На працягу пяці трохгадовых перыядаў яго абіралі Старшынёй канферэнцыі рэлігійных кангрэгацый у Рыме, і многія генеральныя настаяцелі прыходзілі, каб сустрэцца з ім у курыі. Абнаўленне ордэна езуітаў паўплывала на тыя ордэны, якія перад тым былі хутчэй не звязаны з сучасным светам.
Айцец Арупэ павёў Таварыства па новым шляху, які шчыльней злучыў езуітаў з праблемамі і патрэбамі свету. Актуальнасць гэтага шляху вынікае з таго, што сусветныя патрэбы не зменшыліся, а выраслі пасля смерці а. Арупэ. Перавызначэнне Таварыства асабліва выразна адлюстравалася ў знакамітым Дэкрэце 4 ГК32, які абвяшчаў: “Місія Таварыства Езуса сёння – служыць веры, абавязковым патрабаваннем чаго з’яўляецца садзейнічанне справядлівасці”. Такі новы выклік нават прывёў да новага вызначэння езуіта: “Што сёння азначае быць спадарожнікам Езуса? Удзельнічаць – пад сцягам Крыжа – у вырашальным змаганні нашага часу: у змаганні за веру і змаганні за справядлівасць, якія спалучаны між сабой”.
Адзін з найбліжэйшых супрацоўнікаў, які стаў Генеральным вікарыем Таварыства пасля знясільваючага інсульту а. Арупэ, Вінцэнт О’Кіф сцвярджае, што “ў 1974 годзе Пэдро Арупэ асягнуў цвёрдую перакананасць, якая ніколі яго не пакідала: рэлігійная вера, каб быць сапраўды евангельскай, павінна актыўна садзейнічаць усталяванню справядлівасці і супрацьстаяць несправядлівасці, прыгнёту і сацыяльнаму злу – такому як беднасць, голад і ўсе формы расавай дыскрымінацыі “. У сваёй кнізе “Арупэ: сведка ХХ стагоддзя, прарок XXI-га” Пэдро Мігель Ламэт пісаў, што “значнасць рашэння, прынятага ў 1975 годзе ў Рыме, выявіцца ў наступныя гады ў шматлікіх справах і падзеях, у мучаніцтве больш за 90 езуітаў, забітых у краінах трэцяга свету, у дзейнасці езуітаў на карысць бежанцаў, бедных сялян і сацыяльна маргіналізаваных людзей, што дазволіла ў выніку абараніць іх правы. Мяркуючы па касцёльных і сацыяльных наступствах, – піша Ламэт, – гэтая Кангрэгацыя (ГК32) – мабыць, самы важны і вырашальны крок сярод тых, што быў зроблены айцом Арупэ на працягу ўсяго яго жыцця”.
Першы зборнік твораў а. Арупэ, “Ацаліць планету” (“A Planet to Heal”), быў складзены Джонам Гарыётам і надрукаваны ў 1977 г. У ім Гарыёт назваў Арупэ “верагодна, адным з самых шчыра любімых і шанаваных генералаў у гісторыі езуітаў”. Ён напісаў аб яго “простай, шчырай і непатрабавальнай” паставе і пракаментаваў, што “мала хто мог пакінуць яго прысутнасць, не адчуваючы новы прыліў энергіі”. На ўсім працягу нашага 23-гадовага знаёмства і супрацоўніцтва з а. Арупэ я, безумоўна, лічыў гэтаксама: ён абуджаў у людзях энтузіязм. Ён сам і яго ідэі знаходзілі зычлівае прыняцце. Ён быў “душой кампаніі”, і кожны, хто меў з ім справу, быў уражаны яго духам.
Арупэ быў надзвычай прыязным чалавекам, вельмі актыўным і вельмі разумным. У яго заўжды было поўна ідэй. Яго пераемнік, Генеральны настаяцель а. Пэтэр-Ганс Кольвенбах, сцвярджаў, што ён быў “з тых людзей, якія не маюць патрэбы ў словах; сама яго прысутнасць вымоўна паказвала чалавека, пасланага Панам, каб дапамагчы Таварыству аднавіцца ў духу Другога Ватыканскага Сабора… Ён хацеў, каб Дух, які аднаўляе ўсё, ператварыў Таварыства ў апостальскі інструмент – з усімі выпрабаваннямі і памылкамі, крытыцызмам і незразуменнем, якія нясе ў сабе абнаўленне”.
У 1938 годзе пасля святарскага пасвячэння Арупэ быў накіраваны ў Японію; час прабывання ў гэтай краіне аказаў на яго глыбокі ўплыў. Будучы там, ён стараўся зразумець не толькі мову, але і культуру людзей, з якімі ён працаваў, таму акцэнт на інкультурацыю стаў яшчэ адным важным укладам у місію Таварыства. Ён распазнаў важнасць для місіянераў не толькі вывучаць мову, але таксама культуру і спосаб мыслення людзей, сярод якіх яны знаходзяцца. І ён падаў вельмі добры прыклад. Ён “стаў японцам”.
Арупэ быў чалавекам малітвы. Святым. Чалавекам глыбокай малітвы. Гэта скразіла ў размовах з ім. Я памятаю, калі ён апавядаў пра духоўныя практыкаванні, якія зрабіў якраз перад самым абраннем яго генералам (у 1965 г.), і я быў надзвычай уражаны той размовай. Ён вельмі ясна патлумачыў, як падчас сваіх рэкалекцый, ён імкнуўся слухаць Божы голас, і як павінен рабіць тое самае далей, каб добра выконваць сваю працу генерала. Ён быў сапраўды чалавекам глыбокай малітвы, што істотна ўплывала на яго падыход да абавязкаў і спосаб успрымання даручанай місіі кіравання ордэнам.
Я быў у Рымскай курыі падчас падзей, звязаных з в’етнамскімі бежанцамі. Дарадцы Генеральнага настаяцеля сказалі яму: “Мы штосьці зробім”. Арупэ згадзіўся. Калі яны пачалі абмяркоўваць сітуацыю бежанцаў, “людзей у лодках”, імгненнай рэакцыяй Арупэ было пытанне: “Калі б святы Ігнацый жыў сёння, што б ён зрабіў?” Тады мяне паклікалі, і айцец генерал даў мне заданне скласці ліст да ўсяго Таварыства, які ён падпісаў без істотных змен, чым заснаваў Езуіцкую службу бежанцам (Jesuit Refugee Service). Так што па яго ініцытыве я напісаў зварот, які меў імгненны эфект у Таварыстве: правінцыялы адказалі вельмі станоўча, прапануючы людзей, прытулак бежанцам і іншую магчымую дапамогу. І потым, канешне, гэта мела глабальныя наступствы – многія іншыя кангрэгацыі перанялі прынцыпы працы Езуіцкай службы бежанцам, якая дзейнічае да цяперашняга часу і працягвае развівацца. Для а. Арупэ вельмі шмат значыў святы Ігнацый і яго настаўленні. Ён ведаў творы святога Ігнацыя сэрцам, так добра, як свае пяць пальцаў. І пад гэтым уплывам ён прамаўляў і дзейнічаў.
А. Арупэ на працягу дзесяці год паміраў у нашым маленькім лазарэце пры курыі ў Рыме. Да таго, як розум поўнасцю пакінуў яго, і ён страціў магчымасць выражаць сябе, Арупэ неаднойчы казаў людзям, што цалкам прымае ўсё і падрыхтаваны да смерці: Бог пажадаў з ім учыніць гэта, а ён стаўся асаблівым прыкладам.
Мне выпаў прывілей кіраваць сустрэчай, якая аказалася апошнім актыўным мерапрыемствам з удзелам Пэдро Арупэ ў якасці генерала. Яна адбылася ў Бангкоку ў свята Перамянення Пана ў 1981 годзе. Напрыканцы ён правёў імправізаваную размову, на шчасце, запісаную езуітам з Індыі. Толькі пасля праслухоўвання запісу ў дзень пасля інсульту ў Рымскім аэрапорце мы ўсведамілі значэнне яго настойлівасці адносна неабходнасці малітвы, якую ён абвясціў сваёй “лебядзінай песняй для Таварыства”. Я памятаю, ён выказаўся па-іспанску canción de cisne (лебядзіная песня), і нам прыйшлося перакладаць гэты выраз для яго. Пазней мы задаваліся пытаннем, ці меў ён якое-небудзь прадчуванне таго, што здарыцца на наступны дзень.
На ГК32 – апошняй Генеральнай Кангрэгацыі, на якой ён прамаўляў – Арупэ апісаў свой вопыт працы ў курыі, будучы хворым чалавекам. Сваю пераканальную прамову ён напісаў і прачытаў на іспанскай мове, а мне было даручана зрабіць англійскую версію. Гэта быў вельмі зварушлівы зварот, які ішоў з самай глыбіні сэрца Арупэ. Ён сказаў: “Я хачу сёння адкрыць сябе вам так, як толькі магу”, і потым распавёў аб сваім досведзе хваробы. Ён выразна прыняў сваю немач як Божую волю для яго і для Таварыства.
А. Арупэ правёў дзесяць год у лазарэце курыі ў павольным паміранні. Спачатку мы не ведалі, наколькі сур’ёзна яго закранула хвароба, і нават спадзяваліся на аздараўленне. Я працаваў для яго як перакладчык на сустрэчах у тым ліку з Сан Санам, былым прэм’ер-міністрам Кампучыі, які прыйшоў, каб падзякаваць Арупэ за працу езуітаў у лагерах для бежанцаў на мяжы з Тайландам. Ён гаварыў па-французску, а генерал адказваў на іспанскай мове, якую я павінен быў перакладаць. Але неўзабаве высветлілася, што ягоныя словы наогул не маюць сэнсу, і мне прыйшлося складаць адказы самому, спадзеючыся, што ў мяне не скончацца ідэі!
Момантам, які парадаваў а. Арупэ ў першыя дні пасля інсульту, быў візіт эрытрэйскіх бежанцаў, якім мы спрабавалі дапамагчы ў Centro Astalli, Рымскім цэнтры дапамогі Езуіцкай службы бежанцаў, пад старымі пакоямі святога Ігнацыя. Я адвозіў яго туды некалькі разоў, а таксама ў лагер, які мы стварылі ў гарадскіх трушчобах, заўсёды ў суправаджэнні яго вернага медыка.
Айцец Пэдро Арупэ аказаў велізарны ўплыў на маё асабістае жыццё. Менавіта ён адправіў мяне ў Лацінскую Амерыку, дзе мне далі першую працу ў заснаваным Інстытуце ў Гаяне. А потым ён паклікаў мяне ў Рым, і мы шмат гадоў вельмі цесна супрацоўнічалі. Калі я думаю пра яго, перадусім адчуваю ўдзячнасць. Я не ў стане аддзячыць яму за тое, як моцна ён паўплываў на ўсё, што я зрабіў як езуіт, і за тое, што ён як генерал здзейсніў для езуітаў. Ён сапраўды быў заснавальнікам сучаснага Таварыства Езуса!
Майкл Кэмпбэл-Джонстан SJ
Крыніца: https://www.jesuit.org.uk/calendar2014/month/february
